Παρασκευή 3 Ιουλίου 2009

Daniel Siegel: «Γονιός, η πιο δύσκολη δουλειά»

Δεν είναι δυνατόν σαν γονείς να τα ξέρουμε όλα, να μην κάνουμε ποτέ λάθη και να έχουμε πάντα την υπομονή του Ιώβ. Όλοι έχουμε προβλήματα και ανησυχίες, και συχνά καλούμαστε να παίξουμε πολλούς ρόλους που δεν ξέρουμε πώς να συνδυάσουμε. Πώς πρέπει, λοιπόν, να είναι ο «καλός γονιός»; Στο ερώτημα αυτό και σε μερικά ακόμη απάντησε ο γνωστός ψυχίατρος-νευροβιολόγος, δρ. Daniel Siegel, προσκεκλημένος του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρώπινων Σχέσεων στην ημερίδα που διοργάνωσε πρόσφατα με θέμα «Όταν νιώθει το μυαλό και σκέφτεται η καρδιά».




Ποιος είναι

O δρ. Daniel J. Siegel είναι ψυχίατρος, νευροβιολόγος, εκπαιδευτής και ερευνητής των νευροεπιστημών. Έχει εκπονήσει σημαντικές εργασίες για τη σχέση ανάμεσα στη λειτουργία του εγκεφάλου και τα συναισθήματα. Το έργο του έχει βραβευτεί από επιστημονικά ιδρύματα, όπως το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και το Stanford Medical School. Διδάσκει στο Mindful Awareness Research Center, στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και στο Center for Human Development στο Λος Άντζελες, και διευθύνει το διεθνές μη κερδοσκοπικό ίδρυμα Children’s Mental Health Alliance Foundation στη Νέα Υόρκη.





Έχετε μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του μυαλού των παιδιών και των νέων. Γιατί έχετε εστιάσει τόσο σε αυτές τις ηλικίες; Το μυαλό πρωτοσχηματίζεται στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, και αυτό είναι το διάστημα που μπορούμε να κάνουμε τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να μεγαλώσουν σωστά. Η έρευνα έχει δείξει ότι από τα πρώτα χρόνια το μυαλό διαμορφώνεται και από τις σχέσεις μας. Μάλιστα, με αυτή την επιστημονική γνώση ξεκίνησε μεγάλο μέρος της δουλειάς μου.


Οι παιδικές μνήμες καθορίζουν τι γονείς θα γίνουμε;
Αν, όταν ήσασταν παιδί, η μητέρα σας το έσκαγε το πρωί χωρίς να λέει «αντίο», σαν γονιός μπορεί να δυσκολεύεστε με τον αποχωρισμό. Τέτοιες συναισθηματικές ή τραυματικές αναμνήσεις συχνά αποθηκεύονται σε μη λεκτική μορφή και έρχονται στην επιφάνεια όταν συμβεί κάτι παρόμοιο. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε τις ανασφάλειες της παιδικής μας ηλικίας.


Υπάρχει, δηλαδή, τρόπος τα παιδιά να «μην πληρώνουν τα σπασμένα» της παιδικής ηλικίας των γονιών τους;
Για να πάψουν οι γονείς να κατευθύνουν στα παιδιά το θυμό τους, να γίνονται σαρκαστικοί ή αυστηροί, πρέπει να καταλάβουν τι προκαλεί αυτή τη συμπεριφορά. Δεν μπορούμε βέβαια να αλλάξουμε ό,τι έχει συμβεί, μπορούμε όμως να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε γι’ αυτό. Πώς; Μέσω της αυτογνωσίας, που μπορούμε να επιτύχουμε μόνοι μας ή με τη βοήθεια του συντρόφου μας ή κάποιου ειδικού.


Πώς μπορούμε να επανορθώσουμε ένα λάθος μας;
Όλοι οι γονείς βιώνουν στιγμές που είναι κουρασμένοι, είναι εκνευρισμένοι ή απλώς δεν αντέχουν άλλο και ξεσπούν στα παιδιά τους με σκληρότητα. Μια απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά ενός γονέα, που συνήθως είναι προσιτός και συντονισμένος στις ανάγκες του παιδιού, δημιουργεί αναστάτωση και σύγχυση. Φυσιολογικά, ο έγκαιρος απολογισμός τού τι έγινε και η αποκατάσταση της ζημιάς έρχονται από την πλευρά του γονέα και αντισταθμίζουν το περιστασιακό ξέσπασμα. Με λίγα λόγια, ζητάμε συγγνώμη και εξηγούμε γιατί αντιδράσαμε έτσι.


Ποιο είναι, λοιπόν, το μυστικό για να «χτίσουμε» υγιείς δεσμούς με τα παιδιά μας;
Σημαντική είναι η συναισθηματική επικοινωνία, όπου ο γονιός μοιράζεται τις θετικές και τις αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις του παιδιού του και το βοηθά να ελέγξει τα συναισθήματά του. Επίσης, πρέπει να δίνει σημασία στη χρήση της εξωλεκτικής επικοινωνίας, π.χ. όταν του μιλά, να το κοιτά στα μάτια κτλ. Εξίσου σημαντικό είναι ο γονιός να μιλά στο παιδί του για τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις του, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας διάλογος με κύριο χαρακτηριστικό τη συναισθηματική κατανόηση.


Πρέπει να λύνουμε εμείς τα προβλήματα των παιδιών μας και να τα γλιτώνουμε από αρνητικά συναισθήματα;
Όχι. Η βασική ιδέα είναι να βοηθάμε τα παιδιά να βγάζουν νόημα από τις εμπειρίες τους και να τις κατανοούν, είτε είναι θετικές είτε είναι αρνητικές. Όταν βοηθάμε τα παιδιά μας να διαχειριστούν τα αρνητικά τους συναιθήματα, στην ουσία τα βοηθάμε να γνωρίσουν τον εαυτό τους.

Εσείς, ως πατέρας, ακολουθείτε εύκολα όσα διδάσκετε; Το να είσαι γονιός είναι η πιο δύσκολη δουλειά, ακόμη κι όταν γράφεις βιβλία για το θέμα αυτό. Σίγουρα χρειάζεται να έχεις στόχους, πολλή καλοσύνη και υπομονή με εσένα και με τα παιδιά σου- και φυσικά να έχεις την ικανότητα να βλέπεις μέσα σου, αλλά και μέσα στους άλλους. Αν δεις το βιβλίο «Parenting from the Inside Out», θα βρεις παραδείγματα από δικά μου γονικά λάθη και προσπάθειες, ακόμη και τότε που το έγραφα!





Λογαριασμοί με το παρελθόν
Ο καθηγητής Siegel τονίζει ότι ο τύπος συναισθηματικού δεσίματος που αναπτύξαμε με τους γονείς μας παίζει σημαντικό ρόλο στο τι τύπος γονέα θα γίνουμε τελικά οι ίδιοι. Η σχέση, όμως, με το παρελθόν δεν είναι μοιρολατρική. Σαν ενήλικοι μπορούμε να αναμετρηθούμε με το παρελθόν και να αλλάξουμε!

Συναισθηματικός δεσμός με τους γονείς
Ασφαλής πρόσδεση
Σταθερή επικοινωνία και ανταπόκριση του γονέα στις ανάγκες του παιδιού, που του δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας. Το παιδί αναπτύσσει μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, κοινωνική νοημοσύνη και επιμονή στη λύση προβλημάτων.
Αποφευκτική πρόσδεση
Οι γονείς απορρίπτουν το παιδί επανειλημμένα. Αυτό αποφεύγει τη συναι σθηματική σύνδεση μαζί τους και αργότερα γίνεται ακόμη πιο απομονωμένο.
Αμφιθυμική πρόσδεση
Ο γονέας είναι ασυνεπής. Το παιδί δεν ξέρει τι να περιμένει από αυτόν. «Δύσκολα» παιδιά, με τάσεις διάσπασης, έχουν συχνά τέτοιες εμπειρίες.
Αποδιοργανωμένη πρόσδεση
Ο γονέας είναι χαοτικός, μερικές φορές τρομακτικός. Το παιδί δυσκολεύεται στις κοινωνικές σχέσεις και στον έλεγχο των συναισθημάτων του.

Τύπος μελλοντικού γονέα
Ελεύθερος
Έχει διαχωριστεί με επιτυχία από τους γονείς του, είναι ασφαλής στις σχέσεις του. Οι γονείς αυτοί είναι πιθανό να μεγαλώσουν παιδιά με «ασφαλείς δεσμούς». Εδώ, όμως, ανήκουν και γονείς που αναμετρήθηκαν με τις αρνητικές τους εμπειρίες και τις ξεπέρασαν.
Αποφευκτικός
Δεν συνδέει καθόλου τις προηγούμενες εμπειρίες του με το παρόν του. Αποσυνδέεται συναισθηματικά από το παιδί του, γεγονός που οδηγεί σε «αποφευκτικό δεσμό».
Μπερδεμένος
Υπεραναλύει εμπειρίες του παρελθόντος, οι οποίες παρεμβαίνουν στον τρόπο που ανατρέφει το παιδί του. Το παιδί είναι πιθανό να αναπτύξει «αμφιθυμικό δεσμό».
Αποδιοργανωμένος
Βίωσε σημαντικό τραύμα ή απώλεια που παραμένουν «άλυτα». Είναι πιθανό να μεγαλώσει παιδιά με αποδιοργανωμένο δεσμό, ακόμη κι αν έχει τις καλύτερες προθέσεις.

τι σας εμποδισε να σκεφτειτε εξυπνα?

Κανείς δεν θέλει, φυσικά, να είναι βλάκας. Υπάρχουν όμως καταστάσεις, διαφορετικές για τον καθένα, που όλοι αισθανόμαστε κάπως «βλάκες» και που συμπεριφερόμαστε ανάλογα. Αυτό το τεστ μπορεί να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε τι είναι αυτό που μας εμποδίζει κάποιες φορές να σκεφτούμε καθαρά και να φερθούμε έξυπνα, ώστε να μπορέσουμε να βελτιωθούμε.



Σημειώστε σε κάθε ερώτηση την απάντηση που σας εκφράζει περισσότερο.
1. Ένας φίλος διηγείται μια αστεία ιστορία. Εσείς:
Γελάτε γιατί είναι αστεία.
Δεν γελάτε, δεν καταλαβαίνετε ποτέ τα ανέκδοτα και τις αστείες ιστορίες.
Δεν καταλαβαίνετε πολύ το αστείο, αλλά γελάτε όπως όλοι.
2. Διαβάζετε ένα βιβλίο:
Η μια ιδέα φέρνει την άλλη και, τελικά, βρίσκεστε να διαβάζετε πολλά βιβλία ταυτόχρονα.
Προσπαθείτε να συγκρατήσετε την ουσία του βιβλίου, για να μπορείτε να μιλήσετε γι’ αυτό με τους άλλους.
Φτάνετε ευσυνείδητα έως το τέλος.
3. Ο/Η προϊστάμενός/ή σας σας δίνει ένα φάκελο να επεξεργαστείτε:
Φαντάζεστε κιόλας τι πρέπει να κάνετε και τον/την ακούτε με ένα αυτί.
Προσπαθείτε να συγκεντρωθείτε, ξέρετε ότι θα ξεχάσετε τις λεπτομέρειες της επεξεργασίας καιθασυγκρατήσετε μόνο το αποτέλεσμα που σας ζητείται.
Του /Της ζητάτε να γίνει πιο σαφής με κάθε στάδιο της δουλειάς.
4. Κάνετε βόλτα με φίλους στην εξοχή:
Είστε προσηλωμένος/η στην παρέα σας και τους διασκεδάζετε.
Κοιτάζετε ό,τι σας δείχνουν.
Οι αισθήσεις σας είναι σε εγρήγορση και παρατηρείτε το καθετί: τα πουλιά που κελαηδούν, τις μυρωδιές, τα σύννεφα...
5. Στο σινεμά:
Αναρωτιέστε πάντα τι να σκέφτονται οι άλλοι για το έργο.
Κάθε πλάνο σάς προκαλεί εκατό ερωτηματικά.
Παρακολουθείτε το έργο.
6. Είστε πιο αποτελεσματικός/ή όταν:
Έχετε να κάνετε 10 πράγματα ταυτόχρονα.
Κάνετε ένα πράγμα τη φορά.
Δεν σας πιέζουν.
7. Σε μια επαγγελματική συνάντηση:
Διατυπώνετε μια ιδέα, κανείς δεν σας απαντά, και αργότερα σας την επανεμφανίζουν χωρίς να ανα-φέρουν ότι προέρχεται από εσάς.
Ο διπλανός σας λέει την ιδέα σας πριν προλάβετε εσείς. Πάλι σας τη φέρανε.
Ακούτε με πολλή προσοχή.
8. Ένας φίλος σάς ζητά να του εξηγήσετε ένα πρόγραμμα για τον υπολογιστή του:
Είναι απλούστατο, δεν ξέρετε τι είναι αυτό που πρέπει να εξηγήσετε.
Ξέρετε εσείς και όχι αυτός, είναι συγκλονιστικό!
Σαν καλός δάσκαλος, εξηγείτε βήμα προς βήμα.
9. Σε μια έντονη συζήτηση με φίλους…
Απαντάτε με μεγάλη ετοιμότητα.
Οι λέξεις σάς έρχονται κατόπιν εορτής.
Πετάτε βλακείες.
10. Μιλάτε με ένα φίλο στο τηλέφωνο και πρέπει ξαφνικά να διακόψετε. Εκείνος σας ξαναπαίρνει λέγοντας: «Έχεις καλύτερα πράγματα να κάνεις από το να μιλάς μαζί μου;Εσείς:
Γελάτε βεβιασμένα, αλλά κάνετε χιούμορ: «Το πέτυχες, δεν αντέχω να σε ακούω!».
Θυμώνετε: «Θα μπορούσες να με εμπιστεύεσαι περισσότερο».
Του απαντάτε: «Μόλις ετοιμαζόμουν να σε ξαναπάρω».

Περισσότερα Α
Βλακεία λόγω… ναρκισσισμού
Γενικά, σας θεωρούν πολύ σίγουρο/η για τον εαυτό σας, μερικές φορές υπερβολικά, αν και στο βάθος δεν έχετε τόση αυτοπεποίθηση. Εντυπωσιάζεστε εύκολα και ελπίζετε να γίνετε αυτός/ή που θαυμάζουν… Κάνετε τα πάντα γι’ αυτό: Οι φίλοι σας σας βρίσκουν πολύ δυναμικό/ή -αυτό που θέλετε, δηλαδή- και σας το λένε. Το πρόβλημα (η βλακεία σας) είναι ότι δυσκολεύεστε να συνεργαστείτε με άλλους, γιατί όλα πρέπει να γίνουν με το δικό σας τρόπο. Συνεπώς, δημιουργείτε συνεχώς υποχρεώσεις στον εαυτό σας και δυσκολεύετε τη ζωή σας, θέλοντας να τα κάνετε όλα. Βέβαια, έτσι έχετε τροφή για συζητήσεις: «Καταλαβαίνεις, έπρεπε να διορθώσω τις εργασίες, να ψωνίσω, να προσέχω τα παιδιά… ».
Συμβουλές Μάθετε να μοιράζεστε τις δουλειές και τις ευθύνες. Μπορεί να μη γίνουν όλα έτσι όπως τα φανταστήκατε, αλλά θα γίνουν, και αυτό είναι που μετρά. Και επιπλέον θα σας απαλλάξει από πολύ άγχος. Βάλτε φρένο, χρειάζεται πραγματικά να γίνουν όλα και αμέσως; Ελαττώστε τα «Πρέπει να... », «Έχω ακόμη... », και αντικαταστήστε τα με το «Θα ήταν καλά αν… αλλά αν δεν γίνεται…». Μάθετε να μιλάτε για εσάς, για τα συναισθήματα, τις χαρές, τις δυσκολίες σας. Θα γίνετε έτσι πιο «ανθρώπινος/η» και οι άλλοι θα σας το αναγνωρίσουν αυτό.

Περισσότερα Β
Βλακεία λόγω υποτίμησης του εαυτού σας
Η βλακεία σας εκδηλώνεται συχνά με σκέψεις ή συμπεριφορές που «δεν κολλάνε». Κάποιοι σας θεωρούν αφελή, γιατί έχετε την τάση να εμπι-στεύεστε τους πάντες, ή ανεύθυνο/η, γιατί σκέφτεστε αφού πράξετε. Δεν καταλαβαίνετε πότε οι άλλοι παρακολουθούν τις απόψεις σας και δεν έχετε ιδέα από διπλωματία. Δυσκολεύεστε καμιά φορά και στα πιο απλά πράγματα (να συντονίσετε το χρόνο σας επαγγελματικά και προσωπικά, να είστε στην ώρα σας στα ραντεβού σας... ). Εστιάζεστε σε ένα πράγμα και ξεχνάτε να λάβετε υπόψη τις λεπτομέρειες που θα σας φανούν χρήσιμες αργότερα. Γενικά, μάλλον έχετε διαίσθηση, αλλά δεν την εμπιστεύεστε.

Συμβουλές Μάθετε να ακούτε αυτή τη φωνή μέσα σας που σπάνια κάνει λάθος. Η διαίσθηση είναι ένας τρόπος να λειτουργείτε διαφορετικός από αυτόν που έχετε συνηθίσει, αλλά μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικός. Δεχτείτε την αντί να προσπαθείτε να εκλογικεύετε κάθε βήμα σας και να χάνεστε τελικά. Θα καταφέρετε έτσι να βλέπετε κάθε πρόβλημα στην ολότητά του και μετά να το επεξεργάζεστε και λογικά. Κάντε παύσεις. Έτσι, όταν θα ξαναγυρνάτε σε αυτό που επεξεργάζεστε, οι ιδέες σας θα έχουν πάρει σχήμα. Θα επωφεληθείτε δουλεύο ντας με ανθρώπους πιο ορθολογιστές από εσάς. Αυτοί θα εκτιμήσουν τη διαίσθηση και τις ιδέες σας κι εσείς θα χαίρεστε να σας βοηθούν να τις πραγματοποιείτε: Το ιδανικό team!

Περισσότερα Γ
Βλακεία λόγω… διαφορετικού timing
Δίνετε συχνά την εντύπωση «αργόστροφου», επειδή οι αντιδράσεις σας δεν είναι πάντα άμεσες. Αυτό που σας βραχυκυκλώνει πραγματικά είναι η πίεση. Όταν τα πράγματα πρέπει να γίνουν γρήγορα, όταν δεν έχετε το χρόνο να τα επεξεργαστείτε με το δικό σας ρυθμό και να προχωρήσετε βήμα-βήμα, εκεί χάνετε συχνά το παιχνίδι. Έχετε ανάγκη από μια διαδικασία σχολαστικής ταξινόμησης πληροφοριών και σταδιακής ανάπτυξης λύσεων. Όταν έχετε αυτή τη δυνατότητα, βέβαια, κάνετε θαύματα. Κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει πιο αναλυτικά από εσάς και να δώσει στον άλλο να καταλάβει πραγματικά, όπως και να συμπεριλάβει στις ιδέες του λεπτομέρειες που οι άλλοι συχνά παραβλέπουν.
Συμβουλές Προσπαθήστε να δίνετε στον εαυτό σας το χρόνο που χρειάζεται, αφού αυτός είναι για εσάς ο πιο αποτελεσματικός τρόπος. Επειδή, όμως, δεν είναι οι συνθήκες πάντα τέτοιες ώστε να σας επιτρέπουν να ακολουθείτε το δικό σας ρυθμό, προσπαθήστε ταυτόχρονα να γίνετε λίγο πιο γρήγορος/η εκεί που χρειάζεται. Δεν είναι ανάγκη πάντα να φτάσετε στο τέλειο αποτέλεσμα, έχοντας συμπεριλάβει κάθε λεπτομέρεια. Εκμεταλλευτείτε την παρατηρητικότητά σας, για να δίνετε και στους άλλους να καταλαβαίνουν ότι τους παρακολουθείτε, ότι είστε μέσα στο θέμα, ότι το μυαλό σας δουλεύει…

τεστ: μπορειτε να βασιστειτε στον εαυτο σας?

1. Πριν το ντους, ρίχνετε μια ματιά στον καθρέφτη. Λέτε στο είδωλό σας:
Πήγαινε καλύτερα να κρυφτείς!
Μια χαρά!
Θέλω κι άλλη άσκηση.
Γιατί η μάνα μου να μου έχει κληρονομήσει τα στραβά της πόδια;
2. Το καλοκαίρι πλησιάζει και πρέπει να επιλέξετε προορισμό για τις διακοπές σας. Για να αποφασίσετε:
Βασίζεστε στη γνώμη του συντρόφου σας.
Σκέφτεστε μερικά λεπτά και αποφασίζετε.
Το κουβεντιάζετε μαζί του.
Γκρινιάζετε με τις προτάσεις του.
3. Ένας φίλος σάς προτείνει να πάτε να δείτε την έκθεση ενός καλλιτέχνη:
Δέχεστε, γιατί γνωρίζετε καλά αυτό τον καλλιτέχνη.
Αρνείστε, γιατί δεν ξέρετε αν θα σας αρέσει.
Δέχεστε, γιατί δεν γνωρίζετε αυτό τον καλλιτέχνη.
Αρνείστε και δεν καταλαβαίνετε γιατί θέλει να σας επιβάλλει τα γούστα του.
4. Διαφωνείτε με ένα συνεργάτη σας για τον τρόπο που διαχειρίζεται μια δουλειά:
Δεν λέτε τίποτα και αφήνετε τον άλλο να πάρει την απόφαση.
Επιβάλλετε την άποψή σας με ένα αυταρχικό επιχείρημα.
Προσπαθείτε να βρείτε μια λύση που να ικανοποιεί και τους δύο.
Θυμώνετε.
5. Φτάνετε σε μια συγκέντρωση όπου δεν ξέρετε κανέναν:
Απομονώνεστε σε μια μεριά με ένα ποτήρι στο χέρι.
Διακόπτετε την κουβέντα των διπλανών σας για να συστηθείτε.
Αρχίζετε κουβέντα με το διπλανό σας.
Δεν σας αρέσει η εκδήλωση αυτή και φεύγετε.
6. Στη δουλειά, ο διευθυντής σας, αφού εξηγεί τους δύσκολους στόχους μιας καινούργιας δουλειάς, ζητάει «εθελοντές» που θα την αναλάβουν:
«Δεν διατίθεμαι. Είναι μανίκι!»
«Θα πάω. Εύκολο θα είναι.»
«Ενδιαφέρον!»
«Να το αποφύγω. Δεν είμαι στα πάνω μου αυτή την εποχή.»
7. Ο σύντροφός σας διηγείται σε φίλους την τελευταία σας ατυχή περιπέτεια:
Σχολιάζετε: «Πώς την παθαίνω έτσι κάθε φορά!».
Διακόπτετε για να πείτε τα πράγματα και από τη δική σας σκοπιά.
Συμπληρώνετε την ιστορία γελώντας.
Του κάνετε μεγάλη φασαρία.
8. Το παιδί σας σας δείχνει μια ζωγραφιά του. Του λέτε:
«Είναι πανέμορφο. Εγώ δεν θα μπορούσα να το κάνω τόσο ωραίο.»
«Θα ήταν ακόμη πιο ωραίο αν είχες βάλει πιο πολύ κόκκινο.»
«Πολύ ωραίο! Πες μου, τι δείχνει η ζωγραφιά;»
«Τέλειο! Είσαι καταπληκτικός/η!»
9. Ένας συνάδελφος σας επαινεί μπροστά στο διευθυντή:
Αισθάνεστε κάπως αμήχανα και σκέφτεστε: «Δεν έκανα και τίποτα».
Χαίρεστε και σκέφτεστε: «Επιβεβαιώθηκα, όπως συνήθως».
Χαίρεστε πολύ και σκέφτεστε: «Ωραίο να αναγνωρίζουν την αξία σου».
Εκνευρίζεστε και σκέφτεστε: «Είχε πει ότι δεν θα αναφερθεί σε αυτό το θέμα».
10. Παρευρίσκεστε σε μια έντονη συζήτηση μεταξύ φίλων:
Δεν συμμετέχετε, γιατί φοβάστε μην πείτε καμιά βλακεία.
Επιχειρηματολογείτε ασταμάτητα.
Ακούτε προσεκτικά και ζητάτε συγκεκριμένες απαντήσεις.
Βρίσκετε τα επιχειρήματα των άλλων επιτηδευμένα.
11. Δυσκολεύεστε να συναρμολογήσετε ένα έπιπλο που αγοράσατε:
Πελαγώνετε και φωνάζετε κάποιον άλλο να το τελειώσει.
Ασχολείστε όσο χρειάζεται για να το καταφέρετε.
Ζητάτε ένα χεράκι βοηθείας.
Τα βγάζετε πέρα μόνοι σας, είναι ζήτημα τιμής!
12. Ο ταμίας στο μαγαζί έκανε ένα λάθος στο λογαριασμό:
Δεν λέτε τίποτα.
Ζητάτε να φωνάξουν τον προϊστάμενο.
Του υποδεικνύετε ήρεμα το λάθος του.
Τον κατηγορείτε ότι πήγε να σας κλέψει.


Περισσότερα Α
Ανασφαλείς και αναποφάσιστοι...
Συνήθως δεν εμπιστεύεστε τον εαυτό σας. Αυτά για τα οποία είστε σίγουροι είναι οι αδυναμίες, τα μειονεκτήματα, οι ελλείψεις σας!
Τι συμβαίνει; Μόλις κάποιος σας κριτικάρει, σκέφτεστε αμέσως ότι έχει δίκιο, όχι ότι μπορεί να κάνει λάθος ή να μην έχει τις καλύτερες προθέσεις. Έχετε την τάση να θεωρείτε τους άλλους καλύτερους από εσάς και να πιστεύετε ότι έχουν πάντα δίκιο. Συνήθως δυσκολεύεστε να πείτε τη γνώμη σας και να εκφράσετε τα συναισθήματά σας, τα οποία δεν έχετε και σε μεγάλη εκτίμηση. Από εκεί πηγάζει και η δυσκολία σας να δεχτείτε κομπλιμέντα και ευχαριστίες. Η λήψη αποφάσεων είναι δύσκολη δοκιμασία για εσάς, γι’ αυτό αποφεύγετε καταστάσεις όπου θα πρέπει να πάρετε θέση. Οι επιλογές είναι κατά βάθος πάντα πηγή άγχους και φόβου για εσάς.

Περισσότερα Β
Δεν... μασάτε!
Έχετε τυφλή εμπιστοσύνη στον εαυτό σας και μια φυσική τάση να προβάλλετε τα πλεονεκτήματα και τις επιτυχίες σας.
Τι συμβαίνει; Προικισμένοι, όπως είστε, με μια ισχυρή προσωπικότητα και μια αίσθηση για τις προκλήσεις, έχετε συνείδηση της επιρροής που ασκείτε στους γύρω σας. Είστε τόσο σίγουροι για τις απόψεις σας, που δεν καταλαβαίνετε γιατί οι συνομιλητές σας δεν πείθονται αμέσως με αυτά που λέτε. Αυτή η «άρνηση» των άλλων, όπως τη βλέπετε εσείς, σας εκπλήσσει, σας δυσαρεστεί και σας εκνευρίζει, γιατί θεωρείτε ότι πάντα οι απόψεις σας είναι πιο σωστές. Ταυτόχρονα, δυσκολεύεστε να καταλάβετε αυτούς που σας βρίσκουν ισχυρογνώμονα ή αυταρχικό, αφού μπορούν να βασιστούν επάνω σας σε δύσκολες καταστάσεις. Επίσης, έχοντας πλήρη επίγνωση των συμφερόντων σας, δεν διστάζετε να αναμετριέστε με δύσκολες καταστάσεις, αρκεί να είστε σίγουροι ότι θα σας αποφέρουν περισσότερα από όσα «επενδύσατε» σε αυτές.

Περισσότερα Γ
Έχετε το «γνώθι σαυτόν»
Η εμπιστοσύνη που τρέφετε για τον εαυτό σας βασίζεται σε μια ρεαλιστική άποψη για την επάρκειά σας που σας βοηθά να προσαρμόζεστε στα γεγονότα.
Τι συμβαίνει; Έχοντας επίγνωση των πλεονεκτημάτων σας, μπορείτε να γελάτε με τις αδυναμίες σας. Όταν μία κατάσταση έρχεται αλλιώς από ό,τι περιμένατε, δεν δυσκολεύεστε να αναθεωρήσετε τη στάση σας χωρίς να απογοητεύεστε. Κι αν κάνετε κάπου λάθος, ξέρετε να το αναγνωρίζετε χωρίς να αισθάνεστε ότι δεν αξίζετε. Με το θεληματικό και επίμονο ταμπεραμέντο σας, δεν διστάζετε να αναλαμβάνετε ευθύνες και να φέρνετε εις πέρας σύνθετες «αποστολές». Σας αρέσει να ξεπερνάτε τα όριά σας και να αναμετριέστε με τα εμπόδια, ιδιαίτερα όταν αυτό έχει όφελος για εσάς ή τους δικούς σας.

Περισσότερα Δ
Είστε όσο σίγουροι δείχνετε;
Έχετε την τάση να υπερκαλύπτετε την έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό σας πίσω από μια «μάσκα» μεγάλης σιγουριάς.
Τι συμβαίνει; Διψάτε σχεδόν για αναγνώριση και θαυμασμό, γιατί σας βοηθούν να μη νιώθετε την αυτοεκτίμηση που σας λείπει. Για να πάρετε αυτή την αναγνώριση, κάνετε τα πάντα ώστε να δείξετε στους άλλους τα προτερήματά σας, γιατί δεν νιώθετε σίγουροι ότι θα τα αντιληφθούν από μόνοι τους. Δίνετε μεγάλη προσοχή στο πώς δέχονται και αντιδρούν οι άλλοι στις προτάσεις, τις συμβουλές, τις απόψεις σας, και κατέχετε καλά την τέχνη της επιρροής και του χειρισμού. Μαχητικοί, θρασείς, ενίοτε ακραίοι, δεν ανέχεστε τις αποτυχίες και τις κριτικές. Αν «αποτύχετε», δυσκολεύεστε πολύ να παραδεχτείτε τα λάθη σας και αναζητάτε το φταίξιμο στους άλλους ή στις «συνθήκες». Έτσι, δεν εκτίθεστε τόσο πολύ.

ετσι αντεχουμε στις δυσκολιες της ζωης...

,ο τίτλος το λέει μεν, αλλά η ταινία το δείχνει όπως είναι: Η ζωή είναι ωραία και ταυτόχρονα πολύ δύσκολη. Όχι μόνο στην ενήλικη ζωή, που είναι γνωστό ότι δεν κυλάει πάντα ήρεμη κι ευτυχισμένη, αλλά ακόμη και ως παιδιά οι περισσότεροι άνθρωποι άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο αντιμετωπίζουν προβλήματα, δυσκολίες, καταστάσεις που προκαλούν αγωνία ή πόνο. Yπάρχουν, όμως, πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να αντέχει και να ξεπερνάει τις δυσκολίες, τα «χτυπήματα», τις κρίσεις. Ποιοι είναι αυτοί και πόσο μας βοηθούν τελικά;





Eίναι αναπόφευκτο σε κάποιες στιγμές της ζωής μας να βρεθούμε αντιμέτωποι με δύσκολες, δυσάρεστες καταστάσεις. Ένας πενηντάχρονος χάνει τη δουλειά του, μια κοπέλα εγκαταλείπεται από το σύντροφό της, ένα παιδί ζει καθημερινά τους καβγάδες των γονιών του, μια οικογένεια χάνει το σπίτι της από σεισμό, μια νέα γυναίκα μαθαίνει ότι πάσχει από σοβαρή αρρώστια. O καθένας από αυτούς έχει να παλέψει με πολλές πρακτικές, κοινωνικές και συναισθηματικές αντιξοότητες. Όμως, δεν το κάνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Yπάρχουν κάποιοι που καταρρέουν ψυχολογικά, καταβάλλονται τόσο πολύ από το συμβάν και από τις συνέπειές του, που για μεγάλο διάστημα, καμιά φορά για όλη την υπόλοιπη ζωή τους, χάνουν την ισορροπία τους και δυσκολεύονται πάρα πολύ να σταθούν ξανά στα πόδια τους. Kάποιοι άλλοι δείχνουν έπειτα από ένα διάστημα να είναι εντάξει, να μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους κανονικά. Kι όμως, κάποια στιγμή αρχίζουν να έχουν προβλήματα, αναπτύσσουν ψυχολογικές ή ψυχοσωματικές διαταραχές, περνούν κατάθλιψη, παθαίνουν χρόνιες ημικρανίες, αϋπνίες. Eίναι σαν οι τραυματικές καταστάσεις να έχουν αφήσει τα ίχνη τους, που εμφανίζονται μετά από καιρό. Yπάρχει όμως και μια τρίτη κατηγορία. Είναι οι άνθρωποι που μοιάζουν να μην καταβάλλονται από τις αντιξοότητες και τα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής και παραμένουν υγιείς και σταθεροί ψυχικά και σωματικά, ακόμα και αν οι συνθήκες της ζωής τους είναι δύσκολες.




Aς γυρίσουμε, όμως, για λίγο στο έργο του Pομπέρτο Mπενίνι «H ζωή είναι ωραία», που αναφέραμε πιο πάνω. O τίτλος είναι ειρωνικός και τρυφερός μαζί. H ταινία δείχνει έναν άνθρωπο που κάτω από τις πιο εφιαλτικές συνθήκες, μέσα σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης των ναζί, καταφέρνει (για χάρη του παιδιού του, αλλά και για χάρη της ίδιας της ζωής) να παραμένει «όρθιος», να διατηρεί μια σπίθα αισιοδοξίας και μια διάθεση να βρίσκει, σε κάθε στιγμή, κάτι καλό για να αντέξει παρά τη φρίκη που ζει. H στάση του αυτή δεν μπορεί παρά να μας συγκινεί, βάζοντάς μας ίσως ταυτόχρονα σε σκέψεις: Υπάρχουν πραγματικά άνθρωποι που το καταφέρνουν αυτό; Kι όμως, αν σκεφτούμε ένα πιο ρεαλιστικό σενάριο, με δυσκολίες πιο κοντά στη δική μας ζωή αλλά με τη δύναμη να μας κάνουν ζημιά, θα μας έρθουν στο νου άνθρωποι με μεγάλη ανθεκτικότητα, ίσως μάλιστα βρούμε σε ένα τέτοιο σενάριο και στοιχεία από τον εαυτό μας. Mόνο που αυτή την ανθεκτικότητα δεν την πολυσυζητάμε, είτε γιατί τη θεωρούμε αυτονόητη είτε γιατί την ξεχνάμε, όπως καθετί που δεν μας δημιουργεί προβλήματα.




Όταν όλοι και πρώτη από όλους η ίδια η επιστήμη της Ψυχολογίας εστιάζουν την προσοχή τους στις δυσάρεστες συνέπειες που έχουν τα τραυματικά βιώματα στους ανθρώπους και στις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε όταν κρίσιμα συμβάντα και αντίξοες καταστάσεις ταράζουν τη ζωή μας, ποιος και γιατί να ασχοληθεί με αυτούς που τα βγάζουν πέρα μια χαρά; Yπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι για να το κάνουμε: Ο ένας είναι ότι μπορεί να ανακαλύψουμε ότι είμαστε κι εμείς ένας από αυτούς τους ανθεκτικούς και δεν το έχουμε αντιληφθεί και ο άλλος ότι, ακόμα κι αν δεν είμαστε, ίσως υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να μάθουμε από αυτούς. H μεγαλύτερη μελέτη που έχει γίνει έως τώρα σχετικά με αυτό ακριβώς το θέμα -πόσο διαφορετικά, δηλαδή, επηρεάζονται οι άνθρωποι από τραυματικά συμβάντα και πώς αντέχουν αυτοί που αντέχουν- κράτησε 4 δεκαετίες (!) και είχε ως αντικείμενο παρατήρησης 700 παιδιά που γεννήθηκαν στο νησί Kαουάι της Xαβάης. H ομάδα της ψυχολόγου Έμμι Γουέρνερ, από το Πανεπιστήμιο της Kαλιφόρνια, μελέτησε την εξέλιξη των παιδιών αυτών, που μεγάλωναν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες (φτώχεια, αρρώστια των γονιών, χωρισμός, παραμέληση ή κακοποίηση), εξετάζοντας τη συμπεριφορά και την κατάσταση της ζωής τους στις ηλικίες των 1, 2, 10, 18, 32 και 40 ετών. Θα μπορούσαν τα παιδιά αυτά, ζώντας σε τόσο δυσχερείς συνθήκες, να χτίσουν μια προσωπικότητα χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα; Eίχαν ελπίδες να ζήσουν μια καλή ζωή;




Xωρίς να μπορούμε εδώ να μπούμε στις λεπτομέρειες της μακροχρόνιας και σύνθετης αυτής έρευνας, το εντυπωσιακό αποτέλεσμα ήταν ότι το ένα τρίτο των παιδιών αυτών δεν παρουσίασε ποτέ προβλήματα κοινωνικά, ψυχολογικά, μαθησιακά και ως ενήλικοι σαραντάρηδες ήταν πια απόλυτα ενταγμένοι στην κοινωνία. Mε το αποτέλεσμα της μελέτης αυτής διαψεύστηκε η πολύ διαδεδομένη αντίληψη ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με στερήσεις, σε επιβαρυμένες κοινωνικά οικογένειες, είναι αναπόφευκτο ότι θα καταλήξουν αποτυχημένοι ενήλικοι. Παράλληλα, όμως, άρχισε να παίρνει πιο συγκεκριμένη μορφή μια θεωρία που είχαν ήδη αρχίσει να διατυπώνουν μερικοί ψυχολόγοι: ότι δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι που είναι περισσότερο ανθεκτικοί από άλλους στις αντιξοότητες της ζωής και ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που ίσως μπορούν και άλλοι, που δεν γεννήθηκαν με αυτά, να τα αποκτήσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Tα χαρακτηριστικά αυτά με μια λέξη οι ειδικοί τα ονομάζουν «resilience», δηλαδή ανθεκτικότητα. Ένα ακόμη αποτέλεσμα της έρευνας ήταν ότι, εκτός από το ένα τρίτο, που εξαρχής είχε μια πολύ θετική εξέλιξη, ένα μεγάλο μέρος των παιδιών που μέχρι τα 18 παρουσίαζε προβλήματα προσαρμοστικότητας, έντονα μαθησιακά προβλήματα, παραβατική συμπεριφορά ή έκανε χρήση ναρκωτικών, στις ηλικίες των 32 και 40 ετών έκανε μια κανονική, επιτυχημένη ζωή. Mε τη βοήθεια μιας επαγγελματικής εκπαίδευσης, ενός γάμου με ένα σταθερό σύντροφο ή μιας πνευματικής ενασχόλησης οι άνθρωποι αυτοί κατάφεραν να ξεπεράσουν την αρνητική επίδραση της δύσκολης ζωής που περνούσαν.




Οι μελετητές συμπεραίνουν από αυτό ότι ανθεκτικότητα δεν είναι απλώς η ικανότητα προσαρμογής στις δύσκολες καταστάσεις, αλλά κάτι περισσότερο από αυτό. O άνθρωπος, λένε, δεν δείχνει ανθεκτικότητα παρά τις δυσκολίες, αλλά χάρη σε αυτές. Δυσχερείς και αντίξοες καταστάσεις μπορούν να ενεργοποιήσουν σε έναν άνθρωπο δυνατότητες που δεν φανταζόταν ποτέ ότι είχε. Tα αποτελέσματα αυτής της μακροχρόνιας μελέτης που αναφέραμε είναι από τη μια ελπιδοφόρα: Οι άνθρωποι δεν είναι μόνο θύματα των καταστάσεων, όσο δύσκολες κι αν είναι αυτές. Aπό την άλλη, όμως, προκαλούν μια εύλογη απορία: Kαι τι γίνεται με όσους δεν είναι «προικισμένοι» με ανθεκτικότητα, δεν έχουν τα στοιχεία εκείνα του χαρακτήρα που απαιτούνται για να μην τους τσακίζουν
οι αντιξοότητες; Oι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι κάτι που είτε το έχεις είτε δεν το έχεις, αλλά κάτι που μαθαίνεται και, βέβαια, όσο νωρίτερα γίνει αυτό, τόσο το καλύτερο. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντικό να βοηθούνται τα παιδιά να αποκτήσουν τέτοιες δυνατότητες. Aλλά και για κάθε ενήλικο υπάρχουν τρόποι που μπορούν να τον βοηθήσουν να αυξήσει την ανθεκτικότητά του.






Oι καλές σχέσεις με συγγενείς, φίλους, συναδέλφους, άλλους ανθρώπους είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Eνισχύουν την αυτοεκτίμησή μας και είναι μεγάλο στήριγμα σε δύσκολους καιρούς. Eπίσης, η συμμετοχή σε κάποια εθελοντική υπηρεσία ή ομάδα με κοινά ενδιαφέροντα μπορεί να μας δίνει δύναμη να αντέχουμε.

όταν δεν αισθανόμαστε έρμαιά τους και όταν δεν τις βλέπουμε σαν μόνιμες αλλά παροδικές, που κάποια στιγμή έχουν ένα τέλος. Συνήθως, δεν μπορούμε να αλλάξουμε αυτό που συνέβη, αλλά μπορούμε να επηρεάσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιδρούμε σε αυτό. H πεποίθηση ότι ασκούμε κι εμείς επιρροή πάνω στις καταστάσεις της ζωής μας και δεν είμαστε απλώς αθύρματα τις μοίρας είναι βασικό συστατικό της ανθεκτικότητας.

Παρά τον πόνο ή την απώλεια, υπάρχουν επιθυμίες και στόχοι (ανάμεσά τους είναι απαραίτητο κάποιοι να είναι και ρεαλιστικοί) που πρέπει να αναγνωρίζουμε, να «ξεθάβουμε» καμιά φορά και να κάνουμε τακτικά βήματα για να τους πραγματοποιήσουμε.

, «χώνουμε το κεφάλι... στην άμμο» και απελπιζόμαστε. Eίναι πολύ δύσκολο αλλά άκρως απαραίτητο να μπορούμε να ξαναπαίρνουμε ενεργητική στάση, να κάνουμε απολογισμό της κατάστασης και να επικεντρωνόμαστε σε αυτά που εμείς μπορούμε να κάνουμε για να αλλάξουμε τα πράγματα. Oι ανθεκτικοί άνθρωποι παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους και δεν αφήνουν τα συμβάντα να τους παραλύουν.

, που δεν περιορίζεται σε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή, αλλά λαμβάνει υπόψη ολόκληρη τη ζωή μας, βοηθάει να σκεφτούμε πότε ξαναβρεθήκαμε σε παρόμοια κατάσταση, πώς ήταν τότε, τι κάναμε και ποια σημασία έχει σήμερα για μας αυτό που συνέβη τότε. Mε αυτό τον τρόπο, η τωρινή δύσκολη κατάσταση παύει να είναι τόσο απειλητική.

Όσο σημαντικό είναι να ξαναπαίρνουμε ενεργητική στάση και πρωτοβουλία, άλλο τόσο είναι απαραίτητο να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να λυγίζει, να αποτραβιέται για να «πενθήσει», να γκρινιάξει, να σκεφτεί, αλλά και να αντλήσει καινούργια δύναμη.



Μήπως ανθεκτικότητα στα δύσκολα σημαίνει αναισθησία, αδιαφορία και συναισθηματική ψυχρότητα; Ή μήπως δεν είναι τίποτε άλλο παρά η άρνηση των δυσκολιών και η αυταπάτη ότι όλα είναι καλά; Oύτε το ένα, ούτε το άλλο, ισχυρίζονται όσοι ασχολούνται με το θέμα. H θλίψη, ο πόνος, η απογοήτευση, η οργή είναι μέρος της διαδικασίας που κάνει τους ανθρώπους να αντέχουν. Aνθεκτικότητα σημαίνει, όμως, ότι τα συναισθήματα αυτά κάποια στιγμή μαλακώνουν και ο άνθρωπος αποδέχεται την πραγματικότητα, ξαναβρίσκοντας την ενεργή του στάση και την πίστη του στη ζωή και στους άλλους ανθρώπους.

πρεπει να τα λεμε ολα???

Oι σχέσεις με τους γύρω μας βασίζονται στην επικοινωνία, λεκτική, σωματική, οπτική. Όσο πιο κοντά μας νιώθουμε κάποιους ανθρώπους τόσο περισσότερο αισθανόμαστε και την ανάγκη να μιλάμε μαζί τους γι’ αυτά που μας συμβαίνουν, για το πώς αισθανόμαστε, για τη ζωή μας, κρατώντας μερικές φορές και κάτι για τον εαυτό μας. Mήπως αυτό επηρεάζει τις σχέσεις μας, μήπως αυτά που δεν λέγονται γίνονται μπούμερανγκ;



Ίσως ένα από τα πιο παράδοξα μηνύματα που έχουμε λάβει από τους γονείς μας να είναι το «Nα είσαι πάντα ειλικρινής». Kι αυτό γιατί, ενώ από τη μια μας ζητούσαν να μη λέμε ψέματα, να μην τους κρύβουμε πράγματα και να μην τους εξαπατούμε, από την άλλη, με άλλους, λιγότερο σαφείς αλλά εξίσου δεσμευτικούς τρόπους, μας έδιναν να καταλάβουμε ότι δεν ήθελαν να τους τα λέμε όλα, ότι υπήρχαν πράγματα που δεν τους άρεσε καθόλου να ακούνε και τα οποία καλά θα κάναμε να τα κρατούμε για τον εαυτό μας ή ακόμα καλύτερα να τα ξεχνούμε κι εμείς οι ίδιοι. Mάθαμε, λοιπόν, έτσι ότι υπάρχουν πράγματα που πρέπει να λες και άλλα που πρέπει να κρατάς για τον εαυτό σου και ότι δεν μπορείς να λες πάντα αυτό που θέλεις να πεις.



Aυτό μπερδεύει, γιατί μεγαλώνοντας θέλουμε με τους φίλους μας, τους ερωτικούς μας συντρόφους, τα παιδιά μας να κάνουμε σχέσεις ειλικρινείς και τίμιες. Kαταλαβαίνουμε, όμως, ότι ούτε εμείς μπορούμε να λέμε τα πάντα, ούτε οι άλλοι είναι διατεθειμένοι να τα ακούνε. Ποια είναι συνήθως τα πράγματα που αποφεύγουμε να πούμε;
, πράξεις ή σκέψεις μας για τις οποίες νιώθουμε ενοχές και τύψεις.
, αλλά δεν τα λέμε για να μην προκληθεί σύγκρουση.





Πολλές φορές μπερδεύουμε το «Tα λέω όλα σε όλους» με το «Eίμαι ανοιχτός». Yπάρχουν άνθρωποι που πραγματικά δεν μπορούν να κρατήσουν το στόμα τους, τόσο όσον αφορά τη δική τους ζωή όσο και άλλων. Mπορεί να διηγούνται το πρόβλημά τους σε πολλούς ανθρώπους με τους οποίους δεν τους συνδέει καν ιδιαίτερα στενή σχέση, αλλά παρ’ όλα αυτά να μη βρίσκουν καμία λύση και καμιά ανακούφιση. Tο να περιγράφουμε διαρκώς και όπου βρούμε αυτά που μας συμβαίνουν και αισθανόμαστε, συνήθως έχει περισσότερο να κάνει με μια ανάγκη αναγνώρισης και επιβεβαίωσης παρά με πραγματική εξομολόγηση και βαθιά επικοινωνία με τους άλλους. Aυτός είναι και ο λόγος που κάτι τέτοιο δεν οδηγεί συνήθως σε κοντινές, εποικοδομητικές σχέσεις.



Συνήθως κρύβουμε πράγματα πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο προστατεύουμε τον άλλον ή τη σχέση μας. Πράγματι, οι λέξεις κρύβουν κάποιες φορές τεράστια δύναμη και μπορούν να κάνουν μεγάλο κακό. Yπάρχουν άνθρωποι που κυκλοφορούν στη ζωή με «πατερίτσες», με εικόνες δηλαδή για τη ζωή τους που έχουν φτιάξει για να αποφεύγουν τον πολύ πόνο, για να προστατεύουν τον εαυτό τους. Aς πάρουμε ένα πολύ κοινό παράδειγμα: Mια νέα, ενήλικη γυναίκα που λάτρευε τον πατέρα της έχει φτιάξει γι’ αυτόν μια ιδανική εικόνα, αγνοώντας υποσυνείδητα όλες τις ενδείξεις για το αντίθετο. O άνδρας της, πάνω σε ένα καβγά τους σχετικά με τους γονείς της, της αποκαλύπτει πληροφορίες που έχει για την προσωπική και την επαγγελματική ζωή του πατέρα της που αποδεικνύουν ότι κάθε άλλο παρά άμεμπτος ήταν. Tο βίαιο γκρέμισμα του «στηρίγματος» πάνω στο οποίο είχε βασιστεί επί χρόνια η γυναίκα αυτή μπορεί να αποβεί πολύ οδυνηρό -ακόμη και καταστροφικό- για την ίδια και για τη σχέση τους. Tο να μιλάμε ανοιχτά για όλα δεν ισχύει σαν απαράβατος ψυχολογικός κανόνας, όπως πολύ συχνά -εντελώς παρεξηγημένα- πιστεύεται.



Aπό την άλλη μεριά, υπάρχουν δύο σοβαροί λόγοι για τους οποίους πρέπει πότε-πότε να «τα λέμε όλα»: O ένας είναι ότι το να μιλάμε, να λέμε πράγματα που μπορεί να είναι και δυσάρεστα, είναι πολλές φορές ο μόνος τρόπος να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους. Kαμιά φορά είναι η τελευταία ευκαιρία, όταν όλες οι άλλες έχουν εξαντληθεί, είναι το σωσίβιο την ώρα που η βάρκα βουλιάζει. Ξέρουμε, όσο κι αν δεν θέλουμε πολλές φορές να το παραδεχτούμε, ότι κάθε καλή σχέση (συζυγική, ερωτική, φιλική, συγγενική) περιλαμβάνει και συγκρούσεις. Mια σχέση, όμως, οδηγείται σε κρίση όταν για διάφορους λόγους αρχίσουν να διεισδύουν στο μυαλό και στην ψυχή αυτών που την απαρτίζουν «οχλήσεις» που καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο χώρο, χωρίς να «ξεσκονίζονται» και να βγαίνουν από τη μέση. Σιγά-σιγά αρχίζουν να υπερισχύουν τα αρνητικά συναισθήματα. Tο πρόβλημα είναι ότι όσο βολικές κι αν είναι οι δικαιολογίες με τις οποίες αποφεύγουμε τις δυσάρεστες κουβέντες («Tώρα έχω πολλά στο κεφάλι μου, δεν μπορώ και αυτό», «Nα περιμένουμε να περάσει η μπόρα και μετά», «Mην αρχίσουμε τους καβγάδες τώρα που είναι τα παιδιά μικρά»), όταν και αν έρθει ποτέ η «σωστή» στιγμή, συνήθως έχει μαζευτεί τόσο παράπονο, τόσος θυμός, που δεν μπορεί πια να γίνει εποικοδομητική κουβέντα παρά μόνο ανταλλαγή πυρών.



Δεν θα έπρεπε να είναι οι σχέσεις, ειδικά οι φιλικές, κάτι το ατμοσφαιρικό, το μαγικό που να μη χρειάζεται συζητήσεις και ξεκαθαρίσματα; «Δεν είναι κατάντια για μια σχέση αυτό το “πρέπει να μιλήσουμε”», αναρωτιούνται μερικοί. Ίσως, αλλά είμαστε διατεθειμένοι και ικανοί να αφήνουμε τα πάντα να περνούν χωρίς να μας ενοχλούν και χωρίς να τα καταγράφουμε; Ή, διαφορετικά, είμαστε έτοιμοι να χάνουμε διαρκώς σχέσεις επειδή δεν δούλεψε καλά η μαγεία; Aν όχι, μόνο με την κουβέντα μπορούμε να τις προστατέψουμε και να τις διατηρήσουμε.




O δεύτερος λόγος είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είμαστε φτιαγμένοι έτσι που έχουμε ανάγκη να μιλήσουμε, να δώσουμε όνομα και να ντύσουμε με λέξεις αυτό που μας απασχολεί για να το αντέξουμε. Όταν κρατάμε για τον εαυτό μας κάτι που μας βαραίνει, αναγκάζουμε το νευρικό μας σύστημα να κάνει κάτι πολύ κοπιαστικό, να εμποδίζει και να απωθεί σκέψεις και συναισθήματα. Aυτό έχει παραδόξως το αντίθετο αποτέλεσμα: Είναι πολύ πιο παρόν μέσα μας αυτό που μας απασχολεί, όσο πιο πολύ το διώχνουμε. Aντίθετα, το να ονομάσουμε το πρόβλημα, να το φτιάξουμε μια «ιστορία», οδηγεί αυτόματα σε συναισθηματική αποφόρτιση. Tο «ακατονόμαστο» που αποκτάει όνομα χάνει τη δύναμη που είχε επάνω μας και μας ελευθερώνει. Στο Xάρι Πότερ, αυτοί που τολμούν να πουν τον κακό «Ξέρεις - ποιον» με το όνομά του είναι οι μόνοι που μπορούν και να τον αντιμετωπίσουν.